Schadenfreude | Tiffany Watt Smith
Bu kitap yeni ve ısmarladığım kitap sitesinden bugün öğle saatlerinde geldi.24.00 gibi elime aldım, hiç bırakamadan (tuvalet ve çay koyma haricinde) keyifle okudum. Böyle bir konudan bahsedip, ahlak felsefesi içine de sokulabilen bir konuyu, eğlenceli şekilde aktarılabileceğini hiç düşünmemiştim.
Bu kelimenin dilimizde karşılığı yok, sözcük üretmemişiz (üretmişsek de ben bilmiyorum ancak dilimizde böyle bir sözcük olmaması bizim çok "Schadenfreude" den beri olduğumuz anlamına gelmez. Sözcüğün anlamı konusunda paylaştığım sayfaya bakınız)
Facebook da son bir haftada şöyle bir baksanız onlarca"Schadenfreude" örneğini görürsünüz. İki örnek ben vereyim;
- Burhan KUZU daha önce bir tweet atıp koronayı küçümsemişti ve koronadan öldü bununla ilgili paylaşımlar
- Devlet BAHÇELİ, konuşurken, daha doğrusu prompterden okurken aletin bozulması karşısında afallamasının paylaşılması
Bu paylaşımlar, karşı fikirde olduğunuz kişilerin başına gelenden duyduğunuz hazzı yansıtır. "Schadenfreude" kavramının türleri de var ve yazar bunu incelemiş kitabında.
Bu kavramı yani başkasının , "ötekinin" başına gelen talihsizliklerden dolayı haz almanın "ahlaksız" olarak nitelendirilmesi de doğru değil yazar da yapmamış zaten. Sadece olguyu incelemiş.(Bence de son derece insani bir olgu).
Bu talihsizlik bazen "adalet" sağlaması açısından büyük keyif verebilir. Örneğin bir hırsız, sokakta yürüyen bir kadınının çantasını alıp kaçarken bir direğe toslayıp oracıkta beyin kanamasından ölmesi eminim çoğumuza keyif verip "oh iyi oldu" dedirtir.
Schopenhauer, "Schadenfreude" kavramını "fenalık dolu bir kalbin ve derin ahlaki seviyesizliği şaşmaz göstergesi" olarak tanımlamış. .
Nietzche ise "iktidarsızın intikamı" olarak görmüş.
Kierkegaard, başkasının bahtsızlığından alınan keyfi "mide bulandırıcı" olarak nitelemiş.
Kant, "Huzursever insanları rahatsız eden birinin, günün sonunda güzel bir dayak yemesi kuşkusuz talihsizliktir ama herkesin onayladığı ve özünde iyi gördüğü bir talihsizliktir" diyerek, bundan alınan hazzın "ahlaki dengenin yeniden kurulduğunu" görme avuntusundan kaynaklandığını belirterek "kötücül olmadığı" sonucuna varır.
Bazen rakip gördüğünüz kişin başına bir şey gelmesinden ciddi haz alırısınız.Örneğin sevgilinizi ayartmaya çalışan bir herifin prostat olması gibi
Taraftarı olduğunuz bir takımın karşında oynayan bir futbolcunun birinci dakikada kırmız kart gömesi de futbolseverleri çok keyiflendirir. (Ve hatta ayağının kırılması)..
Yazar bu kitapta "Schadenfreude" kavramını; Kazalar, İftihar, Adalet, Kendini beğenmiş, Sevgi, Haset, İsyan, İktidar isimli sekiz başlıkta incelemiş. Çok da keyifli ve bazen kahkaha attıracak örneklerle konuyu eğlenceli hale getirmiş.
Ve son söz olarak da "Schadenfreude bir kusur olabilir, kabul . Fakat ona muhtacız. Schadenfreude'ya selamet demek muhtemelen abartılı olmayacaktır" diyerek kitabı bitirmiş.
İki sayfa paylaştım, bir göz atarsanız o sayfalara, bu kitabın ilginizi çekebileceğini düşünüyorum. Bu kitaptansıkılabilecek kimseyi düşünemiyorum.
Ben çok keyif aldım bu eseri okurken, aynı yazarın "Duygular Sözlüğü Acıma'dan Zevklenmeye" isimli bir kitabı daha varmış, onu da bu ay alacağım kitaplar listesine hemen ekledim.
Yazar Tiffany Watt Smith'i merak ettim. TED konuşmaları arşivinde"insan duygularının tarihi" konuşmasını da ilgiyle izledim. Hiç kuşkusuz çok zeki ve çok birikimli bir hanım. Ayrıca çok sevimli bir hanım konuşmasını izlerken yanaklarını mıncırasım geldi.
(Bu konuşmayı Türkçe altyazılı olarak, nette bulabilirsiniz)...