DEVLET ve DEVLET YÖNETMEK
Yusuf Has Hacip, Kutadgu Bilig adındaki eserinde, yönetenlerle yönetilenler arasında karşılıklı hak ve sorumluluklarını tanımlamıştır.
Burada devletin, vatandaşına yaklaşımında baskı, zulüm ve şiddeti bir tarafa bırakılmıştır.
Yönetimde, akıl ve bilginin yol gösterici olması, işin mutlaka ehline verilmesi, yönetimde istişarenin gerekli ve önemli olduğu hususları üzerinde ısrarla durulmuştur.
Devlet hayatında, çalışan insanların hakları ve sorumlulukları üzerinde durulmuştur. Ayrıca hukukun herkes için gerekli olduğunu ve herkese aynı şekilde uygulanması konusunda hükümdarlara büyük görev düştüğünden ısrarla söz etmiştir.
Yusuf Has Hacib’in, XI. Yüzyılda kaleme almış olduğu Kutadgu Bilig, aslında kelimenin tam manasıyla bir derya, deniz. Orada herkes kendi isteğini, nerede ve nasıl bulacağına, nasıl faydalanacağına dair adeta şifreler verilmiştir. Ama bütün bunların yanında kişinin sorumluluklarını da bizzat yerine getirmesi gerektiği hususu ısrarla vurgulanmıştır. Bu eserde, sadece dünü, değil günümüzü ve geleceği de ilgilendiren YÖNETEN YÖNETİLEN MÜNASEBETLERİ üzerinde durmak istiyorum. Yusuf Has Hacip eserinde; yönetenlerin yani dünün hükümdar, kral veya beyleri ile günümüz ve gelecekteki devlet ve hükümet başkanlarının görevlerini şöyle tanımlamaktadır.
Yönetenler;
a)Adil ve dürüst kanunlar konulması,
b)Paranın ayarının temiz tutulması,
c)Ülkenin sınırlarında güvenliğin, ülke dâhilinde ise, asayişin korunmasına behemehal çare bulunmalıdır.
Aynı şekilde yönetilen yani halkın görev ve sorumluluklarını da yine üç madde halinde toplayabiliriz. Bunlar;
Mevcut kanunlara uyulması,
İşi аdаletle yаp, bunа gаyret et; hiç bir zаmаn zulüm etme;
Elini uzatarak gökteki yıldızları tutsan ve başın göğe değse bile, sonunda sen yine yerdesin.
Diline ve gözüne sahip ol, boğazına dikkat et; az ye, fakat helal ye.
Çok dinle fakat az konuş. Sözü akıl ile söyle ve bilgi ile süsle.
Halka faydalı ol, onlara zarar verme!
Bey adil olmalıdır. Ey hâkim, memlekette uzun müddet hüküm sürmek istersen, kanunu doğru yürütmeli ve halkı korumalısın.
Devlet yönetme çoluk çocuk işi değil.
Devlet yönetme adaleti merkeze almazsa zulüm doğurur. Adalet yoksa ortada devlet de yoktur. Adaletin olmadığı bir yapı ise ilkel kabile topluluğu olarak tarih sahnesinde yerini alır.
Devlet adamlığı ağırdır her bünye bunu kaldıramayabilir her beyin algılamayabilir. Devlet adamlığı yarını düşünen kişidir. Elli yıl yüz yıl sonrasını kurugulamaktan aciz insanlar devlet yönetme becerisinden uzaktır.
Devlet hak adalet üzerine kurulmazsa temeli çürük olur en küçük sallantıda yerle yeksan olur.
Gerek iç politikada gerek dış politikada devlet adamlığı saygınlık uyandırmıyorsa toplumla kucaklaşamıyorsa o devlet için yarın diye bir şey yoktur.
Tanrı devletimizi kişisel hırs ve bencillik hastalığından korusun.
Doğan Ay