Mustafa Kemal Atatürk'ün üstün ileri görüşlülüğü sayesinde bazı gafillerin olumlu bulduğu bu politika şükür ki gerçekleşmemiştir. Kemal Paşa göstermiş olduğu direnişle Anadolu Türlüğü kadar bölgede bulunan Arapların ve Kürtlerin Amerikan Emperyalizminin kıskacına düşmesini yüz yıl önceden engellemeye çalışmıştır.
1919 yılının Mayıs ayı itibari ile Osmanlı İmparatorluğunun genel durumu şöyledir; İtilaf Devletleri donanmaları İstanbul'dadır. Adana ili Fransızlar; Urfa, Maraş, Antep, Merzifon ve Samsun İngilizler; Antalya ve Konya İtalyanlar tarafından işgal edilmişti. Yunanistan İzmir ve çevresini işgale hazırlanıyordu. Ayrıca ülkenin her tarafında Hristiyanlar gizli ve açıktan devletin çökmesi için faaliyetlerde bulunuyordu." Ermeniler ve Rumlar başta olmak üzere azınlıklar örgütleniyor; Doğu illerinde Ermenistan, Karadeniz ve Ege'de Yunan idareleri kurmak adına bölücü faaliyetler yürütülüyordu. İtilaf devletlerinin bu faaliyetleri desteklediği de açıktır.
Memleket genelinde Türk milleti de işgallere karşı bölgesel örgütlenmeler kurup direnme hazırlığındaydı. Ölüm pahasına tam bağımsızlık için mücadele etmeyi amaçlayanlar haricinde kurtuluşun İngiltere yahut Amerikan mandası altına girmekte olduğunu düşünen milliciler de mevcuttu.
İngilizlerin, İngiliz Muhipler Cemiyeti vasıtasıyla açık ve gizli faaliyetlerle nihai amaç olarak ülkeyi bölmek istedikleri genel kanı olarak herkesin malumuydu. Bu noktada ulusun yetersiz imkanlarda olduğunu, savaşmanın felaket getireceğini düşünen millici bir kısım Mustafa Kemal Paşa önderliğindeki Anadolu hareketine Amerikan mandasının faydaları ile ilgili mektuplar, telgraflar yolluyorlardı.
Eski Beyrut Valisi Bekir Sami Bey; Avrupalı devletlerin Osmanlı'nın bağımsızlığına izin vermeyeceğini, Amerikalı bir temsilci ile görüştüğünü; Adil bir hükumetin kurulması, eğitim ve öğretimin yaygınlaştırılması ve genelleştirilmesi, Din ve Mezhep özgürlüğünün sağlanması, gizli anlaşmaların kaldırılması şartlarını sağlamak koşulu ile bütün Osmanlı topraklarını kapsamak üzere Amerikan himayesinin kabul edilmesi doğrultusunda bağımsızlığın sağlanabileceğine dair görüşlerini Mustafa Kemal Paşa'ya iletmiştir.
Mustafa Kemal Paşa yukarıdaki şartlar yerine getirildiğinde ülkenin bütünlüğünün sağlanmış olacağını kabul etmekle beraber bu şartların Türk milletini bağımsızlığa götürmeyeceği gerçeğini net olarak görmüştür. Daha sonraki telgraflarda Bekir Sami Bey, Kanun-i Esasi, Padişah'ın statüsü, Osmanlı'nın dış ülkelerde temsil edilmesi gibi hususların Amerikan mandasınca tesis edileceğini düşündüğünü belirtmiştir. Görülüyor ki bu mandaterlikde Amerikan Devletinin çıkarları doğrultusunda hiçbir şey yoktur. Peki Amerikan Devleti Osmanlı'yı himaye altına almayı neden istiyor?
10 Ağustos 1919 tarihli Halide Edip Adıvar'ın, Mustafa Kemal Paşa'ya yazdığı uzun mektupta Amerikan mandasının çıkarlarına dair daha önemli bilgiler elde edilmiştir. Halide Edip mektubunda, "Amerikan yönetim mekanizması dinsiz ve milliyetsizdir. ... Amerika, Doğu'da mandaterlik yapmak ve Avrupa'da başına dert çıkartmak yanlısı değildir. Fakat onların gurur meselesi yaptıkları şey, yöntemleri ve idealleriyle Avrupa'dan daha üstün bir ulus olma iddiasıdır." cümleleri ile Amerikan idealini açıklıyordu. Halide Edip mektubunda ayrıca Amerikan mandaterliğnin Ermeni devleti kurmak fikrinde olmadığını da belirtiyordu. Halide Edip mektubun son kısmını ise, "Macera ve savaş devri artık geçmiştir. Gelecek için gelişme ve birlik savaşı açmak zorundayız. Sınırlarında bu kadar çok evladı ölen zavallı ülkemizin, fikir ve uygarlık savaşında kaç tane şehidi var? Biz Türkiye'nin hayırlı evlatlarından yarının kurucuları olmalarını istiyoruz. Rauf Bey kardeşimizle sizin ortak olarak, temelleri bile çöken zavallı ülkemiz için uzakları görerek düşünüp çalışmanızı bekliyoruz." ifadesinde bulunmuştur.
Halide Edip Adıvar'ın Amerikan mandaterliğinin arkasındaki asıl nedeni anlayamamamış olduğunu ya da başka çıkar yol olmadığını için bunun kabul edilmesi gerektiğini kabul etmek zorunda kalmış olduğunu görüyorum. Mustafa Kemal Paşa ise mandaterlik fikrinin ardındaki gerçek amacı çok net olarak anlamıştır.
Amerikan Devleti bütünü ile Osmanlı topraklarını himaye altına alarak Asya, Avrupa ve Afrika kıtalarının kesiştiği bu önemli stratejik noktada tabiri caiz ise "Küçük Amerika" kurmak istiyordu. Kurulacak bu Küçük Amerika, dinsiz ve milliyetsiz olacaktı. Yeni Osmanlı, Amerikan devleti tarafından finanse edilecek, kurumları yeniden yapılandırılacak böylece Amerikan Devleti çok uzak olduğu eski dünyayı yönetme fırsatını yakalamış olacaktı. Amerika bugün dahi uygulamakta olduğu ileride savunma tekniğinin temelleri yüz yıl öncesinde Osmanlı topraklarında uygulama amacı taşıyordu. Amerika bizzat hiçbir işe karışmıyor gibi gözükecek, savaşları kendi topraklarından uzak tutacak buna rağmen tüm dünyayı yönetecekti.
Mustafa Kemal Atatürk'ün üstün ileri görüşlülüğü sayesinde bazı gafillerin olumlu bulduğu bu politika şükür ki gerçekleşmemiştir. Kemal Paşa göstermiş olduğu direnişle Anadolu Türlüğü kadar bölgede bulunan Arapların ve Kürtlerin Amerikan Emperyalizminin kıskacına düşmesini yüz yıl önceden engellemeye çalışmıştır.
Amerika ise yüz yıl evvelki ideallerinden vazgeçmiş değildir. Bölge insanlarının başına bela ettiği dikdatörler vasıtasıyla Arap ve Kürt unsurları yüz senedir uyutmaktadır. Türkiye'de Mustafa Kemal direnişi ile karşılaşan Amerika bölgede bugün İsrail Devleti üzerinde politikalarını adım adım gerçekleştiriyor. Maalesef bölge ülkelerinin mevcut yapıları bu girişimleri durdurmaya yeterli görünmüyor. Arap unsurlar için Emperyalist güçlerinin etkilerinden kurtulmanın tek yolu mezhep ayrılıklarını bir kenara koyup birlikte mücadele etmekten geçer. Türkiye Cumhuriyeti ise Mustafa Kemal Atatürk'ün "Yurtta sulh, cihanda sulh" ilkesi doğrultusunda birleşme, bütünleşme eğilimi gösteren Arap unsurlara yardımcı olarak bölgesinde tekrardan istikrarı sağlamak adına çaba göstermek zorundadır.
Bu coğrafyada dün olduğu gibi bugün de milletlerin bağımsızlıklarını, milletlerin azim ve kararlılıkları kurtaracaktır.
______
Yazını yer alan alıntıların tam metinlerini NUTUK'da bulabilirsiniz.