Çin yönetimi katliamın onuncu yıldönümünde, öğrencilerin dans edip “rüşvetçi memurları bitirin! Li Peng, çık dışarı!" diye bağırdıkları meydanın taşları değiştirdi… 

O gün Başkan Li Peng çıkmamıştı ancak aynı taşlar üstünde tankları dans ettirip, kükretmişti.

Çin, 1989'un Haziranından önceki haftalar ve aylar kadar bir daha asla özgür olamadı. Süreç hem bir halk hareketi, hem de bir halk bayramıydı. Herkesin protestolara katılmak için bir sebebi vardı.

Öğrenciler özgürlüğü arzuladıkları için, işçiler enflasyonla tükendikleri için eylem yapıyordu. Yozlaşmış, rüşvetçi, adeta insanların kanını emen kadrolar herkesin ortak isyan noktasıydı. Meydanda yüz binlerce insan toplandı. Öğrencilerden biri öfkeyle bağırdı: “Ne istediğimizi bilmiyorum. Tek bildiğim daha fazlasını istediğimiz!”

Ama 3-4 Haziran tarihleri arasında zafer partinin oldu. Çinli gençliğin sahip olduğu tüm azim, idealizm, hayaller, adil yaşam arzusu bu tarihlerde kalıcı olarak yok edildi, kökünden kazındı. Katliam, komünist partiye çok değerli onlarca yıl hediye etti. Devlet halka yeni bir anlaşma dayattı: "Zengin ol - çeneni kapa".

Bugün Çin'i karakterize eden ekonomik açıklık ve siyasi durulganlığın eşsiz karışımının temeli, işte o dayatılan anlaşmayla atıldı.

Yani bugünkü Çin’in temeli 4 Haziran 1989’da atıldı. Bir yanda ekonomik büyüyen, gittikçe zenginleşen, büyük şehirlerinde cepheleri ışıltılı binalar, binaların içinde büyük paralar dönen Çin, diğer yanda İyice yaygınlaşmış yolsuzluk, ahlaki kriz, toplumun devlete ve kendine güveni kaybettiği özü çürümüş Çin…

1989 gençliğinin idealleri yerini aşırı bir materyalizme bıraktı.  Aslında, “yerle bir edilerek süngülerle, kurşunlarla öldürülen, tankların altına ezilen gençlerden boşalan alana maddiyatçı, umursamaz, hedonist bir toplum yerleştirildi” demek, daha doğru olur.

En şaşırtıcı şey ise, toplumun yaşadığı ortak amnezi…

Yani katliamla ilgili olarak uygulanan terör, beyin yıkama ve baskı işe yaramış ve bunun sonucu olarak Çin’de, 1989 katliamını hiç duymamış genç, aydın, eğitimli bir kitle vardır. Çin'in en büyük sanal ansiklopedisi olan Baidu Baike'de 1988 ve 1990 yılları yer alır ancak 1989 yılı yoktur. 

Evet, dünyayı sarsan Tiananmen katliamı Çin tarihinden silinmiştir.
En azından Çin'de unutuldu.

Kendilerini öyle hissediyorlardı: Kahraman...
Yeni keşfettikleri halkın gücünden sarhoş olmuşlardı. Özellikle öğrenci önderleri; radikal söylemlere eğilimli Chai Ling, sessiz düşünür Wang Dan ve karizmatik Wu'er Kaixi halktan aldıkları destek sayesinde öz güven patlaması yaşıyorlardı.

İçlerinde en göze batanı Kaixi idi. Dramatiğe meyilli ve kadınlara zaafı olan doğuştan bir lider. Soylu bir Uygur ailesinin oğluydu. Mangal gibi yüreği vardı.

Açlık grevinde olan Wu'er Kaixi ve diğer öğrenci önderleri protesto gösterileri sırasında Büyük Halk Salonu'ndaki görüşmelere pijamalarıyla gelmişlerdi. Başkan Li Peng'de oradaydı. Tavrı çok katıydı. Sarf ettiği bir sürü boş laf ne kadar öfkeli olduğunu gizleyemiyordu. Sandalyesinde sessiz sedasız oturan Wu'er Kaixi birden bire patladı, Li Peng'in sözünü kesti ve canlı yayında ona haddini bildirdi.

Bütün ülke nefesini tutmuştu. Bir yanda 'bir öğrenci', diğer yanda koskoca başkan...

O gece öğrenci liderlerinden hiçbiri ölmedi. 

Wu'er Kaixi içinde ölü ve yaralıların toplandığı bir ambulansa itildi. Hong Kong'lu gangsterlerinin gizli ağı onu ve diğer öğrenci liderlerini sınırdan öteye kaçırdı.

Bazıları ABD'ye gitti. En çok arananlar listesinde 1 ve 2 numara olan Wang Dan ve Wu'er Kaxi bugün Tayvan'da yaşıyorlar. Hayatlarının büyük bir bölümünü ailelerinden, vatanlarından uzak sürgünde geçirdiler. Son yıllarda Wu'er Kaixi ailesini, görmek için Çin sınırına gitti ve görevlilere teslim oldu. Hala listede olmasına rağmen içeri alınmadı, tutuklanmadı... Çin onu görmezden geliyordu.

Öğrenciler Tiananmen Meydanı'nı yedi hafta boyunca işgal etmiş, karşılığında tanklar ve ölüm gelmişti.

Her şey 15 Nisan 1989'da eski parti lideri Hu Yaobang'ın ölümü ile başladı. Reformcu olarak tanınan Hu halk tarafından sevilen bir liderdi. Prostesto gösterilerinden iki yıl önce, 1987’de yönetimi fazla 'yumuşak' bulunduğu için gücü elinden alınmış, iktidardan düşürülmüştü. Hu'nun ölüm haberiyle meydanda akın eden öğrenciler, anma törenini kısa sürede bir gösteriye çevirdiler. Daha fazla demokrasi talep ettiler ve meydanda kamp kurdular. Sovyetler Birliği Genel Sekreteri Michael Gorbachov Mayıs ayı ortasında devlet ziyareti için Pekin'e geldiğinde meydan yüz binlerce insan tarafından işgal edildiği için Çin devlet yönetimi Gorbachov'u Halkın Büyük Salonuna arka kapıdan alma mecburiyetinde kalmıştı.

Protestolar devam ederken, parti içinde öğrencilerle nasıl başa çıkılacağı konusunda yöntem mücadelesi patlak verdi. Başbakan Li Peng ve partinin perde arkasındaki ağır topu Deng Xiaoping sert bir tavırdan yanaydı, daha liberal olan Komünist Parti lideri Zhao Ziyang ise daha yumuşak bir tavrı tercih ediyor, kan dökülmesini istemiyordu. 19 Mayıs'ta meydana, öğrencilerin önüne çıkarak onlara ağlayarak konuşma yaptı, umutsuzluğu önlemek istedi.

Zhao Ziyang bir gün sonra görevden alındı. Li Peng Pekin'de özel hal ilan etti. Pekin'in etrafından 150.000 asker görevlendirilmiş, Halk Kurtuluş Ordusu birlikleri çoktan pozisyon almıştı. Polis ve ordunun meydanı temizlemek için ilk girişimi 2 Haziran gecesi gerçekleşti ama başarısız oldu.  Ertesi gece tekrar geldiler ve bu defa gerçek kurşun kullandılar.

Çin Kızıl Haç'ı 2600 kişiden bahsederken, kent hastanelerini ziyaret eden İsviçre büyükelçisi kurbanların sayısını 2700 olarak telaffuz ediyordu. Daha sonra, Çin hükümetinin baskısıyla, her ikisi de sayılarını geri çekti.

Tiananmen Meydanı'nın ismi 'Cennetin Barış Meydanı' anlamına gelir. Bu isim önce saray kapısının adıydı daha sonra isim kapının bulunduğu meydana verildi. Meydandaki protesto eylemlerinin uzun bir tarihi vardı. Versay Antlaşması'nı protesto eden öğrenciler 4 Mayıs 1919'da da Tiananmen Meydanı gösterileri için kullanmıştılar. Daha sonra Mao Meydanı genişletmiş, bireyin tek başına kaybolacağı, önemsizleşeceği kadar büyük bir meydan haline getirmişti. Halkın kalbini, nabzını tutmak isteyen, bu meydana hakim olmalıydı. "Orta ve Güney Gölü" (Çince: Zhongnanhai) kenarındaki eski saray bahçesinin bir bölümünde hala ülkenin yönetiminin lojmanları bulunmaktadır. 

Ülkenin en güçlü adamlarından biri olan Mareşal Ye Jianying'in evlatlık kızı Dai Qing'in çocukluğu bu bölgede geçti. Katliamın ertesi günü Komünist Partisinden istifa eden Qing ilerleyen zamanda gazeteci oldu ve sorgulamaya başladı. Bugüne kadar mesleğinde çalışma yasağı var. Dai Qing  bugün 'göz göre göre gelen bir katliamın tarihçesinden' söz ediyor, Xiaoping’in ta başından daha ılımlı olan parti lideri Zhao Ziyang’ın görevden alınması için uğraştığına inanıyor ve “Çin'de kimsenin bugün böyle büyük bir olaydan bahsetmemesi nasıl olabilir?” diye soruyor. “Ülkenin geleceğini değiştiren bir olay. Bugün faşistler gibi konuşan generallerimiz varsa, o gün yüzünden. Çok tehlikeli zamanlarla karşı karşıyayız." diyor.

Bao Tong eskiden Zhongnanhai'daki lojmanlarda yaşayanlardan biri. Kendisi bir zamanlar Komünist Parti lideri Zhao Ziyang'ın asistanı ve güç çemberinin en içinde olanlardan biriydi. Zhao Ziyang ile beraber siyasi sürgüne gitti. O da Çin'de bugün hakim olan yolsuzluğun, eşitsizliğin, devlet güvenlik aygıtının muazzam şişkinliğinin kökenini o günlerde görüyor.