GAGAUZ TÜRKLERİNDE KURT BAYRAMI / CANAVAR YORTUSU

Gagauzlar, her yıl 10- 17 Aralık tarihleri arasında Canavar Yortuları adı ile bilinen kurt bayramını kutlamaktadırlar. Kasım ayına ise Moldova Gagauzları tarafından canavar ayı da denilir 21 Kasım-4 Aralık arasında ayrıca bir de Topal Kurt Günü kutlanmaktadır.

Gagauzlar bu ay geldiğinde yaylaktan inerler ve canavar yortusu için özel kutlamalar düzenlerler. Kutlama süresi köyden köye hatta aileden aileye 2-7 gün arasında değişmekte ve bu günlerde oruç tutulmaktadır.

Gagauzlar Hristiyan olduktan sonra bile atalarının kutsal totemini unutmamış ve onu başka hiçbir Hristiyan teamülünde görülmeyen bir bayramla yeni dinlerine katmışlardır.

Kurt bayramında birtakım yasaklar vardır, kadınların kesici aletlerle yaptıkları her türlü iş, hatta onların saçlarını taraması bu günde yasaktır. Kadınların erkekler için yaptıkları her türlü örgü de kurt bayramındaki yasaklar arasındadır.

Özellikle kıra giden eşlerinin hiçbir şeyini dikmezler, zira kurtların yeni dikilmiş elbise giyenlere saldıracağına inanırlar. Erkeklerin ise tarlada, hatta bu kutlamalarda tarladaki ve evdeki her türlü işte çalışmaları yasaktır.

Bununla ilgili bir hikayeye göre Kurt bayramında dokunmuş bir kumaştan dikilen giysisiyle bir adam kıra, koyunlarını otlatmaya gitmiş. Bir kurt yanına gelerek ilk önce sırtındaki giysiyi sıyırmış, sonra koyunları yediği gibi, adamın kendisini de yeyip yutmuş.

Bu yortu, aynı zamanda "topal canavarın'' da yortusu sayılır. İnanışa göre bu gün insan bir kurtla karşılaşırsa, üst giysisini çıkarıp kurda fırlatmalıdır. Yoksa, kurt kendisini mutlaka yer. Bu yortunun kökeni üzerine bir masal:

"Bir zamanlar avcının biri, bir dağın içine avlanmaya gitmiş, büyük bir ağacın üzerine oturup avını beklemeye başlamış. Bir süre sonra bakmış ki etrafına kurtlar toplanıyor. Kurtlar ağacın altına toplanıp ulumaya başlamışlar.

Onlar uluyup dururken yanlarına yaşlı bir dede gelmiş, kurtları köpek sever gibi sevip okşamış bir taraftan da ''sen git koyun yakala, sen git keçi yakala, sen git buzağı yakala'' demiş.

Bütün kurtlar koşarak gitmişler ama geriye bir tek bir ayağı topal olan kurt kalmış. ''Sen de bu ağaç üstündeki adamı yakala'' deyip kaybolmuş. Meğerse o yaşlı dede Allah'ın kendisiymiş.

Dede gittiğinde kurt adamı düşürmek için ağacın kökünü eşelemeye başlayınca adam aşağı inip kurdu öldürmüş, sonra da olan biteni köyüne gelip insanlara anlatmış. O gün bu gündür topal canavarın yortusu kutlanırmış. Kırlara çıkılmaz, evde durulurmuş.''

Kurt, diğer Türk kavimlerinde olduğu gibi, Gagauzlar arasında da korkulan aynı zamanda da saygı duyulan ve uğur getireceğine inanılan bir hayvandır. Gagauzların inancına göre kurt, insanların konuşmalarını duyar ve anlar, insanların niyetlerini fark eder.

Canavar Gagauz Türkçesinde kurt anlamına gelmektedir. Dillerinde kurt kelimesi bulunmasına rağmen onu bu isimle anmazlar ve Canavar, Yabanı, Bozbey, Bozkumi, kuyruklu gibi isimler takarlar.

Bunun sebebi adı anılırsa çağrılmış sayılacağı ve geleceği inancıdır. Bizde Cin yerine üç harfli denmesi gibi atalardan kalma bir tabudur. Türkçede bu hayvanın asıl adı ''Börü'' olmasına rağmen adını anmamak için daha zararsız bir hayvan olan kurt (kurtçuk) adı ile değiştirmişiz

Gagauzlar ise aynı inanışla Kurt adını farsça bir kelime olan canavar ile değiştirmiştir. Bu gün Anadolu'nun bir çok yerinde de kurt yerine canavar adı kullanılır. Bu inanış gereği Gagauz kadınları kurttan söz ederken fısıltıyla konuşurlar.

Gagauzlar yemin ederken"Canavar ursun!" (Ekmek çarpsın, Kur'an çarpsın gibi) Beddua ederken ise "Kurtlar kafanı isin!", "Kurtlar isin seni!" şeklinde adını kullanırlar.

Kurtlara olan saygı insan isimlerine dahi yansımış, Örneğin; erkek ismi olarak Kurti, kadın ismi olarak da Kurteza ismi insanlara verilmiştir.

Gagauz Özerk Bölgesi kurulduğundan beri bayrağında kurt sembolü yer almıştır, Gagauzlar, "Gagauz Halkı" adlı dernek etrafında birleşerek Gagauz Yerinin özerkliği için mücadele etmiş ve Kurt sembollü Gagauz bayrağı bu mücadeleler sırasında oluşmuş,

Gagauz halkı bu bayrakla mitinglere çıkmıştır, ancak 1990-1994 yılları arasında kullanılan kurt başlı bayrak, günümüzde resmi olarak kullanılmamaktadır. 1994 yılından itibaren Gagauzların bayrağından ve devlet armasından kurt sembolü kaldırılmıştır.

Gagauz şairi Todul Zanet'in şiiri ile bitirelim...

Hodul hem serbest Canavar,
Sana baş iiltti Dedelär.
Sora geldi "ayılar", "aslannar"
Yabancı halklardan yabancı inançlar.
Seni sa ilktän unuttular,
Sora da heptän çaldılar.
Yabancı dinneri sokup fikirä,
Sana verilän kurban erinä,
Seni kendini yapêrlar kurban
Boz Kurdum, Boz Beyim, Boz Tanrım,
Benim Canavar yortularım,

Benim serbest Canavarım...