Kudüs'ü Tanıyalım: Ağlama Duvarı

Yahudilerin ''ha-Kotel ha-Ma'aravi'' (batı duvarı), Hıristiyanların ise ''wailing wall'' yani ''ağlama duvarı'' ismini verdikleri duvar, Kudüs'te Yahudiler için en kutsal mekândır. Çünkü ağlama duvarı, Yahudiler için bir başlangıç noktasıdır.

Ağlama duvarının tarihi ise Hz. Davud'a kadar uzanır. M.Ö. 1010 yılında Kudüs'ü fethedip başkent ilan ettikten sonra 12 İsrailoğlu ailesini birleştirip ilk Yahudi krallığını ilan etmiş ve Tanrı için büyük bir mabed yapmak istemiştir.

Ancak Tanrı, Hz Davud'a ''çok kan döktüğü için'' mabed yapmasına izin vermez ve mabedin yapılması görevini oğlu Süleyman'a verir.

Hz. Süleyman M.Ö. 970 yılında tahta geçtiğinde kutsal mabedin yapımına başlar ve mabed 7 yıl sonra M.Ö. 963 yılında tamamlanır. Hz. Süleyman, mabedi tamamlarken Tanrıdan 3 şey ister:

- Dünyada kimseye nasip olmayacak güç ve para

- Doğruyu ve yanlışı ayırt edecek adalet yeteneği

- Ahirette cennet

Tanrı, Süleyman'ın 3 dileğinden ikisi olan güç ve adaletle hüküm verme yetkisini vermiştir. Kur'anda Sad suresinin 35- 39 Ayetleri arasında Hz. Süleyman'ın duası şöyle anlatılmaktadır:

Süleyman: "Ey Rabbim! Beni bağışla ve bana öyle bir mülk ihsan et ki, ardımdan hiç kimseye yaraşmasın. Şüphesiz, bütün dilekleri veren sensin." dedi. Bunun üzerine Biz de, istediği yere onun buyruğu ile kolayca giden rüzgârı, bina kuran ve dalgıçlık yapan şeytanları, demir halkalarla bağlı diğerlerini onun buyruğu altına verdik. İşte bu bizim ihsanımızdır. Artık sen de (istediğine) hesapsızca ver yahut verme" dedik.

Hz. Süleyman'ın ahit sandığı çevresinde inşa ettiği mabed, İbranicede ''Bet Ha Mikdaş'' yani ''kutsal ev'' kabul edilmektedir.

Süleyman tapınağı, M.Ö. 586 yılında Kudüs'ü ele geçiren Babil kralı Nabukadnezar tarafından yıkıldı ve Yahudileri Kudüs'^ten sürgün ederek Babil'e yolladı.

Yahudiler, Kudüs'e Pers kralı Kiros'un Kudüs'ü fethetmesinden sonra dönebildiler ve 2. Mabed, 1. Darius döneminde M.Ö. 515 yılında inşa edildi. Bu mabede Zorobabel mabedi denilmektedir. 2. Mabed, Yahudilerin kendi imkânlarıyla yapıldığı için Süleyman mabedinden küçüktür.

2. mabedi büyüterek ihtişamlı bir mabed haline getiren ise Roma'nın Kudüs valisi Hirodes'tir. M.Ö. 20 yılında tapınağı genişleten Hirodes, tapınağı tekrar eski ihtişamına kavuşturmuştur.

Hirodes tapınağı ise sadece 90 yıl ayakta kalır. M.S. 70 yılında Kudüs'e giren Roma generali Titus, tapınağı yıkar. Ancak bir askerinin tavsiyesiyle tapınağın batı duvarının yıkılmamasını emreder. Çünkü bu sayede gelecek kuşaklar, nasıl bir tapınağı yıktığını görecektir.

İşte bugün Yahudilerin, önünde dua ettiği ağlama duvarı, Hirodes tapınağından kalan batı duvarıdır. Bugün tapınağın sadece alt kısımları Hirodes tapınağına aittir. Üst kısımları sonradan eklenerek restore edilmiştir.

Ağlama duvarının uzunluğu 485 metre olup yerden yüksekliği 18 metredir.

Yahudiler, ağlama duvarı önünde hem yıkılan mabedleri için ağlarlar hem de 3. Tapınağın yapılması için dua ederler. Tevrat'a göre 3. Tapınağı sadece Mesih inşa edebilir.

Ağlama duvarı, Yahudilerin özel günlerinde de toplanma mekânıdır. Pesah ve sukot bayramlarında Yahudiler, ağlama duvarı önünde ayin düzenlerler. Ayini Hz. Harun'un soyundan gelen kohenler yönetirler.

Yahudiler, ağlama duvarında dua ettikten sonra dileklerini küçük kâğıtlara yazıp duvarın taşları arasına sıkıştırırlar. Her yıl duvarın taşları arasına sıkıştırılan onbinlerce dilek kâğıdı, Roş Aşana ve Pesah Bayramları öncesinde toplanarak zeytindağına gömülür. İnanışa göre Mesih, zeytin dağına inip Yahudilerin dileklerini gerçekleştirecektir.

Yahudiler, Roma döneminde mabedleri yıkıldıktan sonra yüzyıllar boyunca Zeytinyağından ağlama duvarına bakarak dua etmişlerdir. Yahudiler ile ağlama duvarı arasındaki hasreti bitiren kişi ise Kanuni Sultan Süleyman'dır.

Sultan 2. Bayezid döneminde İspanya'dan göç eden Sefarad Yahudilerinden beri Osmanlı, Yahudilerin koruyuculuğunu üstlenmiştir. Kudüs'ü Yavuz Sultan Selim döneminde 1517 yılında fetheden Osmanlı, şehirde yaşayan Yahudilerin inançlarını özgürce yaşamaları için ağlama duvarına yaklaşmalarına izin vermiştir. Kanuni Sultan Süleyman, ayrıca duvarı restore ettirerek bugünkü görünümüne kavuşturmuştur.

Yahudiler 1929 yılında Kudüs'e girdiklerinde ağlama duvarı çevresindeki Müslüman evlerini yıkınca büyük olaylar çıkmış ve sorunun çözümü için konu BM ye taşınmıştır. BM, ağlama duvarının mülkiyetinin Müslümanlara ait olduğuna, Yahudilerin ise duvarda dua edebileceklerine karar vermiştir.

1948 yılında Ürdün, Kudüs'ün doğu bölgesini işgal edince Yahudilerin, ağlama duvarı önünde dua etmesini yasaklamıştır. Bu yasak, 1967 yılında İsrail ordusu Kudüs'ü ele geçirinceye kadar sürmüştür. 1967 yılından itibaren ağlama duvarı ve Kudüs, İsrail'in kontrolündedir.

Yahudilerin kutsal Şalı: Talit Şalı

Ağlama duvarından bahsederken Talit şalından da bahsetmeden olmaz. Çünkü Yahudiler, özel bayramlarında dua ederken talit şalını kullanırlar.

Talit şalı, beyaz ipek ya da pamuklu kumaştan yapılır. Şalın kenarlarında mavi çizgiler bulunur. Bu çizgiler, güneşin doğumunu belirlemek için kullanılır. Eğer talit şalındaki mavi çizgiler, beyazdan ayırt edilecek duruma gelmişse sabah duası yapılabilir.

Talitin omuz kısmına atara denir. Talit'in 4 köşesinde özel biçimde bağlanmış püsküller bulunmaktadır bunlara İbranice'de tsitsit adı verilir bu püsküllerin her biri 8 ipten oluşur ve her püsküldeki düğüm sayısı 10-5-6-5 olacak şekildedir bu da Tanrı'nın isminin İbranice'deki yazılışı olan YHWH harflerinin rakamsal karşılıklarına denk gelmektedir.

İsrail bayrağı, renklerini talit şalından almaktadır.

BARIŞ ATAGÜN