GİRESUNLU TOPAL OSMAN AĞA’YA DÂİR OSMANLI ARŞİV BELGELERİ

Osman Ağa ve çevresindekiler üzerine, taraflı tarafsız çok sayıda makâle ve kitâb yayınlanmıştır. Bu yüzden sâdece Osman Ağa'ya dâir Osmanlı devlet kayıdlarına geçen ve Nîsân 1919 ile Mart 1920 târîhleri arasına âid olan belgeleri, herhangi bir yorum yapmadan yayınlıyorum.

İstiklâl Savaşı'nda Giresun'un yetiştirdiği büyük kahramân Topal Osman Ağa ile ilgili olarak, Osmanlı arşivi üzerinden yaptığım taramada aşağıdaki bilgilere ulaştım. Zamân içerisinde Osman Ağa ile ilgili yazılan çeşitli kitâb ve makâlelerde bu arşiv kayıdlarından ba'zıları ele alınmakta, ba'zıları ise geride tutulmaktadır. Oysa bu durum, hem yanlış anlaşılma ve bilgilendirmeye sebeb olmakta, hem de târîhî gerçeklerin çarpıtılmasına yol açmaktadır.

Taramış olduğum belgelerin ba'zılarında Osman Ağa ve yanındakiler için suçlamalarda bulunulmaktadır. Ancak daha sonraki döneme âid belgelerde ise bu suçlamaların çürütüldüğü görülmektedir.

Mes'elâ hicrî 15 Zilkâde 1337, milâdî 12 Ağustos 1919 târîhli bir belgeye göre Konstantin isimli bir Rûm, Osman Ağa'nın kendisinden fidye istediğini, eğer vermezse kızlarını dağa kaldırmakla tehdîd ettiğini belirtiyor. Ancak 17 gün sonrasına âid bir başka belgede ise gerekli araştırmanın yapıldığı ve bunun doğru olmadığı, İngilizler tarafından ortaya atıldığı belirtiliyor. Buna göre bu iki belgeden, ikincisini dikkâte almayıp, sâdece birinci belge üzerinde hareket edildiğinde, büyük bir târîhî çarpıtma meydâna gelecektir.

Osman Ağa ve çevresindekiler üzerine, taraflı tarafsız çok sayıda makâle ve kitâb yayınlanmıştır. Bu yüzden sâdece Osman Ağa'ya dâir Osmanlı devlet kayıdlarına geçen ve Nîsân 1919 ile Mart 1920 târîhleri arasına âid olan belgeleri, herhangi bir yorum yapmadan yayınlıyorum. Hicrî ve Rûmî târîhlerin, yanına koyu renkli olarak milâdî târîhleri ekledim ve belgeleri, târîh sırasına göre dizdim. Bu şekilde birçok araştırmacının, Osman Ağa ile ilgili belgelere ulaşabileceğini düşünüyorum. İleride bu konuda arşiv taraması yapabilecek olan araştırmacıların sıkıntı yaşamaması için imlâya dokunmadım ve olduğu gibi aktardım.

1.Tarih: 29/C /1337 (Hicrî) (01.04.1919) Dosya No:51/-1Gömlek No:4Fon Kodu: DH.KMS.

Giresun kaymakamı ile Belediye Reisi Topal Osman Ağa hakkında suistimal yaptıklarına dair iddiaların tahkik ettirilmesi.

2.Tarih: 20/B /1337 (Hicrî) (21.04.1919) Dosya No:259 Gömlek No:39Fon Kodu: DH.EUM.MH..

Giresun havalisinde rumların tehciriyle ilgili olarak Topal Osman hakkında tahkikat yapmak üzere Giresun'a giden Asım Bey'in zaruri masraflarına ait havalenamenin gönderilmesi.

3.Tarih: 09/N /1337 (Hicrî) (08.06.1919) Dosya No:20/-17Gömlek No:12//094Fon Kodu: DH.İ.UM

Dersaadet'ten Banker Leonida'nın, Giresun kazasına tabi Kulakkaya nahiyesinde bulunan ve Osman Efendi ile Pinenida Pança tarafından işgal edilerek işletilen kereste fabrikasının kendisine iadesi için verdiği arzuhal üzerine, gerekenin yapılması hakkında Trabzon Vilayeti'ne gönderilen tahrirat.

4.Tarih: 08/L /1337 (Hicrî) (07.07.1919)Dosya No:216 Gömlek No:69Fon Kodu: MV.

Giresun Belediye Başkanı olup tehcir ve taktil ile alakalı olan Feridunzade Osman Ağa hakkında hukuk-ı şahsiyyesi baki kalmak şartıyla kabul-ı istimanın münasip görüldüğü.

5.Tarih: 10/L /1337 (Hicrî) (09.07.1919)Dosya No:101 Gömlek No:19//041Fon Kodu: DH.ŞFR.

Merzifon'dan Yüzbaşı Şecaeddin imzasıyla çekilen telgrafta; Giresun'da tehcir meselesinden dolayı aranırken firar ederek şekavete başlayan Feridun oğlu Osman tarafından üç biraderinin tehdid edildiği bildirildiğinden, tahkikat icrasıyla gereğinin ifasına dair Umum Jandarma Kumandanlığı'ndan Trabzon Valiliği'ne çekilen telgraf.

6.Tarih: 15/Za/1337 (Hicrî) (12.08.1919)Dosya No:102 Gömlek No:119Fon Kodu: DH.ŞFR.

Kostantin adındaki bir Rumun, kızlarını dağa kaldırmamak için fidye isteyen Giresun Belediyesi sabık reisi Osman Ağa hakkında yaptığı şikayetin tahkikine dair Kalem-i Mahsus'dan Trabzon Valiliği'ne çekilen telgraf.

7.Tarih: 25/Za/1337 (Hicrî) (22.08.1919)Dosya No:4Gömlek No:36Fon Kodu: DH.EUM.KLH.

Giresun'un eski belediye reisi Feridunzade Osman Ağa'nın, af dileğinin kabul olunduğu.

8.Tarih: 02/Z /1337 (Hicrî) (29.08.1919)Dosya No:50/-2Gömlek No:44Fon Kodu: DH.KMS.

Giresun Belediye Reisi Osman Ağa'nın bir Rumu tehdid ederek fidye istediğine dair ingilizlerin iddiasının aslı olmadığı.

9. Tarih: 02/Ey/1335 (02.09.1919)Dosya No:636 Gömlek No:13Fon Kodu: DH.ŞFR.

Tahrir meselesinde suçlu olduğu iddia edilen fakat bir kabahati olmayan Giresun belediyesi sabık reisi Feridunzade Osman Ağa'nın dehalet etmek isteğine dair Sivas Valiliği'nin telgrafı. (Sivas)

10.Tarih: 26/Z /1337 (Hicrî) (22.09.1919) Dosya No:92Gömlek No:74Fon Kodu: DH.UMVM

Giresun Belediye Reisi Osman Ağa'nın Madam Pavlidi Sineması'ndan usulsüz olarak resm almasından dolayı hakkında gerekenin yapılması için Trabzon vilayetine bildirilmesi.

11.Tarih: 29/Ey/1335 (29.09.1919)Dosya No:639 Gömlek No:96Fon Kodu: DH.ŞFR.

Osman Ağa'nın Giresun'da üç Rum muhacirini katlettiğinin aslı olmadığına ve saireye dair tafsilat. (Trabzon)

12.Tarih: 16/S /1338 (Hicrî) (10.11.1919)Dosya No:217 Gömlek No:105Fon Kodu: MV.

Tehcir ve taktil mesailinden dolayı Giresun Belediye Reisi Feridunzade Osman Ağa'nın rüfekasından yüz altmışdokuz şahıs hakkındaki takibat-ı kanuniyyenin tecili.

13.Tarih: 11/Ar/1335 (11.12.1919)Dosya No:653 Gömlek No:135Fon Kodu: DH.ŞFR.

Giresun Kaymakamı Bari Bey'in Belediye Reisi Osman Ağa'yı katle teşebbüs eylediğinin sabit olduğu ve tahkikatın icrası için tam mevcudlu bir bölüğün Giresun'a izamının gerektiği. (Trabzon)

14.Tarih: 16/R /1338 (Hicrî) (08.01.1920)Dosya No:106 Gömlek No:34Fon Kodu: DH.ŞFR.

Giresun Kaymakamı Badi ve Belediye Reisi Osman Ağa ile rüfekasına müteallik tahkikatın Trabzon İstintak Dairesi'ne nakl edildiğine dair Kalem-i Mahsus'dan Trabzon Valiliği'ne çekilen telgraf.

15.Tarih: 25/R /1338 (Hicrî) (17.01.1920)Dosya No:48Gömlek No:106Fon Kodu: İ..DUİT

Azil, tayin; Badi Bey (Giresun Kaymakamı); Galib Bey (Giresun Kaymakamı); Osman Ağa (Giresun belediye reisi); Giresun Heyet-i Tahkikiyesi; Trabzon Valiliği

16.Tarih: 22/Ca/1338 (Hicrî) (13.02.1920) Dosya No:32Gömlek No:22Fon Kodu: DH.EUM.AYŞ.

Giresun Belediye Reisi Topal Osman ve rüfekasına verilen cezanın Meclis-i Vükelaca tecili ile Giresun'da Rumlarla Topal Osman taraftarı arasında asayiş bozucu bir harekete meydan verilmemesi gerektiğinin Trabzon Valiliği'ne bildirilmesi. Giresun'daki şaki Koloğlu Mehmet ve çetesinin takibi için gönderilen müfrezeye ilave yapıldığının, Trabzon Valiliği'ne bildirilmesi. Giresun Jandarma Bölüğü efradının maaşlarını düzenli olarak alabilmeleri için, durumun Umum Jandarma Kumandanlığı'na bildirilmesi. Giresun hükümet tabibinin, merkezden gönderilen ilaçlardan ve verdiği raporlardan para aldığının, Sıhhiye Müdüriyet-i Umumiyesi'ne bildirilmesi.

17.Tarih: 12/Ma/1336(12.03.1920)Dosya No:656 Gömlek No:101Fon Kodu: DH.ŞFR.

Giresun Kaymakamı Bari Bey'le Belediye Reisi Osman Ağa arasındaki hadisede tarafsızlığını korumaya muvaffak olamayan Giresun Ceza Reisi Hulusi ve Müdde-i Umûmî Hulusi ve Müstantık Ahmed Şükrü Efendilerin tebdili. (Trabzon)

18.Tarih: 28/Ma/1336(28.03.1920)Dosya No:657 Gömlek No:99Fon Kodu: DH.ŞFR.

Giresun Belediye Reisi Osman Ağa'ya adavet besleyen Kara Ahmet oğlu Şükrü'nün katli şayiası üzerine, Şükrü'nün gayretkeşlerinden Kuloğlu Mehmed'le rüfekasının Akköy'e gelerek bir saat kadar müsademe vuku bulduğu. (Trabzon)

KUTLU ALTAY KOCAOVA

10 Eylül 2013