Yahudiliğin Tanımı ve Tarihsel Kökeni

Toplumlar tarih boyunca insanlığın hikayesini kendileriyle başlatmak için farklı farkı mitler oluşturmuşlardır. Bu mitler tarih boyunca milletler için bir yol gösterici ve manevi bir güç olmuştur. Mitler, milletlerin dini ve milli kimliğinin oluşmasında önemli rol oynarlar.

Mitiyle tarihini ve kimliğini özdeşleştiren milletlerden biri de Yahudilerdir. Yahudiler insanlık tarihinin en eski uygarlıklarından biridir. Bu yüzden Yahudilerin tarihi aynı zamanda 3 semavi dinin de hikayesini barındırır.

Yahudileri anlamak için öncelikle Tanahın iyi bilinmesi gerekir. Tanah demek Yahudi demektir. Tanah bilinmeden Yahudilerin tarihiyle ilgili yapılan her yorum eksik ya da hatalıdır. Çünkü Tanah, Yahudi mitinin , göçünün, dini ve milli kimliğinin hikayesidir.

Tanah, Tora (Tevrat), Neviim (Peygamberler) ve Ketuvim (Yazılar) olarak 3 kitaptan oluşan büyük Yahudi tarihinin kaynağıdır. Çünkü Tanah'ta kutsal metinler ile tarihi metinler iç içedir.

Tanah için yüzyıllardır göç eden bir kavmin hikayesidir desek yanlış bir yorum yapmış olmayız. Hz. İbrahim'in Kenan yurduna yolculuğu, Tanrı tarafından seçilmiş bir halkın vaad edilmiş topraklara yürüyüşü olarak anlatılır. Bu yürüyüş Hz. Musa döneminde Tevratla güçlendirilmiştir. Hz. Davud'un Kudüs'ü başkent ilan etmesiyle siyasi kimlik meydana gelirken Süleyman tapınağıyla da dini kimlik tamamlanmıştır.

Tanah'taki hikayeler binlerce yıl sürgün yaşayan Yahudiler için manevi bir güç kaynağı olmuştur. Tanah'ın kutsal metin ve tarihi metinlerle iç içe olmasına rağmen Ortodoks Yahudiler, Tanah'taki tarihi metinleri kabul etmezler.

12. Yüzyılda yaşayan Sefarad Yahudisi Musa bin Meymūn, Tevratın Hz. Musa'ya indirildiği gibi elimize ulaştığı inancını Yahudi imanının 8. Şartı olarak tanımlamıştır. Ancak günümüzde yapılan araştırmalar bu inancın doğru olmadığını göstermiştir. Araştırmalara göre Kitab-ı mukaddes farklı kaynakların bir derlemesidir. Bunun kanıtı da aynı hikayelerin defalarca tekrarlanması, metinlerdeki tezatlıklar ve üslup farklılığıdır.

Yahudiler tarihte birçok farklı isimle anılmıştır. Bu isimlerden biri ''İbrani''dir. Kelimenin etimolojik kökeni hakkında farklı yorumlar vardır. Yahudi metinlerinde'Ubr/'Abr ve Benî 'İbr/'Abr adlı kabilelerden ve Hz. Nuh'un oğlu Sam'ın torunlarından olan 'Âber (Eber) adından bahsedilir. İbrani kelimesi ayrıca Yahudilerin dili''İbranice'' olarak da kullanılır

İbrani kelimesinin ikinci anlamının kaynağı Hz. İbrahim'dir. Tevrat'ta Hz. İbrahim'den ''İbrani Avram'' olarak bahsedilir. Bu deyimin kökeni Kenanlılara dayanmaktadır. Hz. İbrahim kavmiyle beraber Fırat nehrini geçip vaad edilmiş topraklara geldiğinde bölgede yaşayan Kenanlılar yeni gelenlere "nehri geçen" anlamına gelen "İbrani" adını verirler.

Tevratta Yahudilere verilen diğer bir isim İsrailoğullarıdır. Tevrat'ta Hz. Yakup'la ilgili bir hikayeden dolayı kendisine İsrail (Yisrael) yani "Tanrı'yla güreşen" adının Rab tarafından verildiği ifade edilir. İsrailoğulları isminin kaynağı Hz. Yakuptur.

Yahudiler'e verilen diğer bir isim Hz. Musa'dan dolayı Musevidir. Yahudi isminin kaynağı ise Hz. Yakup'un oğullarından Yahuda'ya dayanmaktadır.

Tevrata Yahudiler Hz. Nuh'un oğlu Sam'ın çocuklarıdır. Sami kelimesinin kökeni de budur. Tevratta Tekvin 11/ 10-32 arasında Sam'dan Hz. İbrahim'e kadar olan tarihi dönem detaylı bir şekilde anlatılır. Yahudiler Hz. İbrahim ile beraber vaad edilmiş topraklara geldikleri için tarihlerini de Hz. İbrahim ile başlatırlar ve ilk peygamber olarak kabul ederler.

Tevrat'a göre Hz. Âdem ve Hz. Havva ilk Yahudiler değil, ilk insanlardır. Çünkü Yahudi inancına göre insanlık tarihinin başlangıcında halklar yoktur.

Babil Kulesi'ni inşa ederek Tanrı'ya ulaşmak isteyen ve kibirlenerek haddini aşan insanlar, Rab tarafından cezalandırılır ve o zamana kadar birlik olan insanlık, farklı dillere, farklı halklara bölünür.

Böylece insanlar arasında birlik bozularak kulenin yapımı yarım kalır. Tam olarak bu noktada Hz. İbrahim İslamiyet, Hristiyanlık ve Musevilikte çok Tanrıcılıktan tek tanrılığa geçişin başlangıç noktasıdır. Bu nedenle Hz. İbrahim 3 semavi dinin de atasıdır.

Sonraki makalemde Hz. İbrahim'den bahsedeceğim....

BARIŞ ATAGÜN